پاکستان کوں ودھدی ہوئی آبادی پاروں غذائی ضرورتاں دے حوالے نال سامݨے آندا ہک اہم مسئلہ خوردنی تیل دی ??لب اچ ودھارا کرݨ اے جیں کوں پورا کرݨ کیتے اینکوں ہرسال ارباں روپے دا خوردنی تیل درآمد کرݨا پوندے ،ملک اچ آپدی لوڑھ دا خوردنی تیل صرف 32 فیصد پیدا تھیندا پئے جݙاں جو 68 فیصد درآمد کیتا ویندے ، خوردنی تیل دی ??رآمد تے انحصار ختم کرݨ تے ملک اچ پیداوار کوں ودھاوݨ کیتے ز??تو?? سودھے ٻئے تیل دار اجناس دی کاشت اچ ودھارے دی لوڑھ پاتی ویندی ??ے، پورے جگ اچ ز??تو?? دا زیر کاشت رقبہ سالانہ ݙڈھ فیصد دی ??رح توں ودھدا پئے ۔اقوام متحدہ دے عالمی ادارہ خوراک و زراعت موجب سال 2018 اچ عالمی سطح تے ز??تو?? دا زیرکاشت رقبہ ہک کروڑ پنج لکھ تیرھاں ہزار ترائے سو ویھ ہیکٹر ہئی جیڑھا جو سال 2000دے مقابلے اچ 26فیصد ودھ اے ۔ رپورٹ موجب سال 2000دے مقابلے اچ 2018اچ ز??تو?? دی پیداوار اچ 35فیصد دا نمایاں اضافہ ریکارڈ کیتا ڳئے ۔ واضح رہے جو دنیا اچ ز??تو?? دی کاشت ، پھل دی پیداوار اتے ایندے توں حاصل تھیوݨ آلے تیل دے حوالے نال سپین سرفہرست اے۔
زرعی ماہرین موجب ز??تو?? دی کامیاب کاشت کیتے ایجھی آب و ہوا دی لوڑھ ہوندی ??ے جتھاں انھالے دے موسم اچ رکھا تے پالے دے موسم اچ درجہ حرارت کجھ عرصے کیتے ست ڈگری توں گھٹ ہووے تے مینھ وی گھٹ وسے ، ز??تو?? دا ٻوٹا سدا بہار اے اتے او علاقے جنہاں دا درجہ حرارت 20 توں 25 ڈگری سینٹی گریڈ ہووے اتھاں ودھ پیداوار ملدی ??ے ، ز??تو?? دے ٻوٹے تپدے صحرا توں گھن تے برف پوش پہاڑی چوٹیاں تئیں رادھے ونڄ سڳدن ۔ ز??تو?? دے ٻوٹیں دے پھل 3توں 4 سال بعد آوݨ شروع تھی ویندے جݙاں جو تجارتی پیمانے تے پیداوار چھیویں سال ملݨ شروع تھیندی ??ے ، ایندی چنڳی قسم دی ??وسط پیداوار 50 توں 60 مݨ فی ایکڑ تئیں ریکارڈ کیتی ڳئی اے ۔ساریں توں اہم ڳالھ اے ہے جو ز??تو?? دی کاشت ݙوجھیاں فصلاں دی کاشت کوں وی متاثر نی کریندیاں ۔
وزیر اعظم عمران خان آکھیے جو موجودہ حکومت ز??تو?? دا انقلاب گھن تے آندی پئی اے ، صرف ز??تو?? دی کاشت تے ہی توجہ ݙیو تاں نہ صرف درآمد تے چاتے وںڄݨ آلے ارباں روپے بچائے ونڄ سڳدن بلکہ اساں آپݨی ضرورت توں ودھ ز??تو?? کوں بر آمد کرتے ارباں ڈالرز کما وی سڳدوں ۔ ایں حوالے نال تقریب توں خطاب کریندے ہوئیں وزیراعظم عمران خان آکھیا ہئی جو اساکوں اوکھ اے ہے جو اساں خوردنی تیل درآمد کریندوں ، اساں ایں ویلھے ترائے ارب ڈالر دا خوردنی تیل درآمد کریندے پیوں ایہا وجہ اے جو اساݙے ملک اچ گھیو مہانگا تھی ویندے ۔انہاں آکھیے جو اساکوں ز??تو?? دی کاشت تے وی توجہ ݙیوݨی چاہیدی ??ے ،دریائے سندھ دے مغربی علاقیں اچ مینھ گھٹ وسدے ،فصلاں نی ڄم??یاں ، ایں کیتے اے ز??تو?? رہاوݨ کیتے ٻہوں چنڳی جاہ اے ایندے توں انڄ بلین ٹرین منصوبہ اچ وی ز??تو?? دی کاشت تے ودھ ساری توجہ ݙیسوں ۔
ایں ویلھے ملک دے مختلف علاقیں اچ 27ہزار ہیکٹر رقبہ تے ز??تو?? کاشت کیتا ڳئے تاں جو ز??تو?? دے زیر کاشت رقبہ کوں 70ہزار ہیکٹر توں ودھایا ویسی ، گزریل سال کاشتکاراں کوں ز??تو?? دی ??جرکاری کیتے 5لکھ 50ہزار ٻوٹے ݙتے ڳئے ہن ، 23-2022تئیں مزید 50ہزار ہیکٹر رقبہ تے ز??تو?? دے ٻوٹے رادھے ویدن تے اڄوکی شجرکاری مہم اچ ز??تو?? دے 23 لکھ نویں ٻوٹے لاتے ویسن ۔ زرعی ماہرین ملک دے مختلف علاقیں دی نشاندہی کیتی اے جتھاں ز??تو?? دی کاروباری بنیاداں تے کاشت کیتی ونڄ سڳدی ??ے ۔ انھاں آکھیے جو ز??تو?? دی ??جرکاری دے ودھارے کیتے پبلک۔ پرائیویٹ شراکت داری دے تحت ملک دے مختلف حصیں اچ ز??تو?? دے ٻوٹیں دیاں ݙاہ نرسریاں وی قائم کیتی ڳئن اتے موسم خزاں دی ??ڄوکی شجر کاری مہم دے دوران انہاں نرسریاں توں ہک ملین ٻوٹے مل ڳھدے ویسن جیڑھے جو فیڈرل سیڈ رجسٹریشن اینڈ سرٹیفیکیشن اتھارٹی توں باقاعدہ منظور شدہ ہوسن ، ملک اچ ز??تو?? دی پیداوار مسلسل ودھارے دا رحجان اے اتے توقع اے جو اڄوکے سیزن اچ قومی پیداوار 11ہزار ٹن توں ودھ ویسی جیں توں ز??تو?? دے تیل دی پیداوار وی ودھ ویسی۔
جے پاکستان دے مختلف علاقیں دے موسمی حالات تے نوعیت کوں ݙٹھا وںڄے سندھ دریا دے نیڑے علاقے ،خیبر پختونخواہ اتے اسلام آباد ز??تو?? دی کاشت کیتے بہترین ہن جݙاں جو خطہ پوٹھوار کوں ز??تو?? دی کاشت کیتے ٻہوں موزوں علاقہ سمجھیا ویندے ۔
اڄوکے سال خطہ پوٹھوار ز??تو?? دی کاشت دی ??وصلہ افزائی کیتے کاشتکاراں کوں ز??تو?? دے 12لکھ 10ہزار ٻوٹے مخت ݙتے ڳئن اتے انہاں کوں ز??تو?? دا تیل کشید کرݨ دی ??ہولت وی ݙتی ڳئی اے جݙاں جو خطہ پوٹھوار اچ ز??تو?? اتے ٻئے ہائی ویلیو کراپس دی کاشت کوں مزید کامیاب بݨاوݨ کیتے مربوط حکمت عملی توں کم کرݨ دی لوڑھ تے وی زور ݙتا ڳئے ۔ سیکرٹری زراعت پنجاب اسد رحمان گیلانی آکھیے جو ملکی خوردنی تیل دیاں ضرورتاں کوں پورا کرݨ کیتے ز??تو?? دے باغباناں کوں مزید سہولتاں ݙیوݨ کوں یقینی بݨایا ویسی تاں جو او ملکی خوردنی تیل دی پیداوار کوں ودھاوݨ اچ ودھ چڑھ کراہیں حصہ گھنن ۔ھک اجلاس اچ انہاں آکھیے جوزرعی سائنسداناں کوں ز??تو?? اتے ٻئے ہائی ویلیوفصلات دی نویں قسم متعارف کراوݨ کیتے تحقیقی عمل کوں مزید تکھا کرݨا ہوسی ۔انہاں آکھیے جو خطہ پوٹھوار مختلف پھلاں دی کاشت کیتے ٻہوں موزوں اے اتے این حوالے نال کاشتکاراں دی مزید تکنیکی رہنمائیویلھے دی ??ہم لوڑھ اے ۔
پاکستان زرعی تحقیقی کونسل (پی اے آرسی) ملک دے مختلف علاقیں اچ ز??تو?? دی پیداوار ودھاوݨ تے گھٹ لاڳت تے مبنی کاشتکاری دے ودھارے تے توجہ ݙتی ہوئی اے تے ایں سلسلے اچ متنوع منصوبے تے کم جاری اے ۔ایں ضمن اچ پاکستان زرعی تحقیقی کونسل (پی اے آر سی) دے نیشنل پراجیکٹ ڈائریکٹر ز??تو?? ڈاکٹر محمد طارق آکھیے جو اللہ تعالیٰ اساݙے ملک کوں ودھ ساریاں نعمتاں ݙتن اتے ملک اچ ایجھی وافر زمین موجود اے جتھاں ز??تو?? کاشت کیتی ونڄ سڳدی ??ے ، ایندے توں انج جنگلی ز??تو?? دی پیوند کاری کرتے وی پیداوار حاصل کر سڳدوں ۔ اے وفاقی حکومت دا ہک دانشمدانہ فیصلہ اے جو ملک اچ ز??تو?? دی کاشت کوں وݙے پیمانے تے ودھارا ݙتا ونڄے تے تے ایندے نال نہ صرف قیمتی زرمبادلہ دی ??چٹ تھیسی بلکہ دیہاتی معشیت کوں وی بہتر بݨایا ونڄ سڳسی ۔ روزگار دے موقع وی ودھائے ونڄ سڳدن ۔
ملک اچ ز??تو?? رہاوݨ دے ودھارے کیتے حکومت دی ??طح تے مساعی اتے اقدامات دے نال نال نجی شعبہ وی اپݨا فعال کردار ادا کریندا پئے ۔ ایں ضمن اچ النور زرعی فارمز کلرکہار، چکوال دے جنرل منیجر محمد عزیر ملک خطہ پوٹھوار اچ ز??تو?? دی کاشت بارے آکھیے جو اساݙا فارم 200 ایکڑ تے مشتمل اے اتے ایندے اچ 40 توں 50 ایکڑ رقبے تے ز??تو?? کاشت کیتی ڳئی اے ، خطہ پوٹھوہار اچ حکومت دے تعاون نال ایں فارم کوں اساں اڳ??ں تے ودھیندے پیوں ، اتھاں ز??تو?? دے پلانٹس دی مجموعی تعداد تقریباً ست ہزار دی ??ے ے ہے اور اتے انہاں اچ ہک سال توں گھن تے پنج سال تئیں دے ٻوٹے شامل ہن ۔”اے پی پی” نال ڳالھ مہاڑ کریندے ہوئیں انہاں آکھیے جو چوتھے سال تے پنجویں سال دے ز??تو?? دے ٻوٹیں توں پیداوار شروع تھی ڳئی اے ۔انہاں آکھیے جو وزیراعظم ز??تو?? دی کاشت کوں ٻہوں ودھ ترجیح ݙیندے پئن ، پاکستان اچ ز??تو?? دی کاشت دا منصوبہ ٻہوں چنڳاں اے ، ایندے نال ملک دے کافی زرمبادلہ دی ??چت کیتی ونڄ سڳدی ??ے کیوں جو اساݙے ملک دے اندر ز??تو?? کاشت کرتے خوردنی تیل دی پیداوار کوں ودھا سڳدوں۔
پنجاب اچ خطہ پوٹھوار سودھے ٻئے علاقیں دے علاوہ صوبہ خیبر پختونخوا اتے بلوچستان،اچ ز??تو?? دی وسیع رقبہ تے کاشت کیتے اقدامات کیتے ویندے پئن جݙاں جو سندھ اتے گلگت بلتستان اچ وی ز??تو?? دی پیداوار دی ٻہوں گنجائش موجود اے ۔ز??تو?? دی کاشت اچ ودھارے دے نال نال مختلف علاقیں اچ پراسیسنگ پلانٹس دے قیام تے وی توجہ ݙتی ویندی پئی اے تے پنجاب و بلوچستان دی ??کومتاں پہلے ہی مختلف علاقیں اچ ترائے پلانٹس قائم کر ݙتن جݙاں جو نجی شعبہ وی ایں حوالے نال سرمایہ کاری اچ دلچسپی رکھیندا پئے ایندے علاوہ حکومت وی ایندی ??ھر پور حوصلہ افزائی کریندی پئی اے تاں جو ز??تو?? دی پیداوار اتے ایندے کشید دے عمل کوں جدید بنیاداں تے ودھارا ݙتا ونڄ سڳے ۔زرعی و اقتصادی ماہرین توقع رکھیندن جو پاکستان اچ ز??تو?? دی کاشت اچ ودھارے دے رجحان اتے خصوصی اقدامات دی ??دولت مستقبل اچ مقامی طلب پوری تھیوݨ دے علاوہ ودھیک پیداوار دے ذریعے قیمتی زرمبادلہ نہ صرف بچایا بلکہ کمایا وی ونڄ سڳسی ۔
